Jane Goodall tüm hayatını şempanzelere adadı
21.Yüzyıl Dünya Kadın Portreleri II
Jane Goodall kimdir?
3 Nisan 1934 yılında İngiltere?de orta sınıf bir ailenin ilk çocuğu olarak dünyaya gelen Jane Goodall çok küçük yaşlardan itibaren hayvanlara, tabiat olaylarına olan merakı onu yaşıtlarından ayırabilecek önemli bir özellik değildi belkide. İyi bir öğrenci olmakla birlikte, küçük Jane vaktini dışarıda, hayvanları gözlemleyerek, tavukların yumurtlamalarını seyrederek geçirmekten çok hoşlanıyordu. Oyuncak şempanzesini elinden hiç bırakmıyordu Jane.
Her şey bir oyuncak şempanzeyle başladı
Tüm vahşi hayvanların özgürce yaşadığı, Afrika kıtasının el değmemiş topraklarında hayvanlarla bir arada yaşayabilme isteği Jane?in çocukluk hayaliydi. Bu hayalinin günün birinde gerçekleşebileceğini daha henüz bilmese de Jane Goodall hayalinden hiç vazgeçmedi. 18 yaşında liseyi bitirdikten sonra üniversite eğitimi almak yerine Afrika için para biriktirmek üzere, garsonluk, sekreterlik gibi pek çok işte çalıştı.
Jane Goodall en sonunda 23 yaşında Afrika?ya bir arkadaşını davetiyle gider. 1957 yılı Jane ?in hayatının dönüm noktasıdır. Afrika kıtasına nihayet ayak basmış ancak daha önemlisi asistanı olacağı ve kendisine kılavuzluk ve hocalık yapacak olan ünlü bilim adamı, antropolog Louis Leakey ile Kenya?nın Mombasa şehrinde tanışmıştır. Louis Leakey ve karısı Mary, insana ait olduğu düşünülen pek çok fosil bulmuş ve o güne kadar düşünülenin aksine insanın ilk atalarının Avrupa veya Asya kıtasında değil, Afrika kıtasında ortaya çıkmış olacağı fikrini savundular.
Louis Leakey insan atalarının davranışlarını anlayabilmek için ?insana pek çok açıdan yakın? sayılabilecek şempanze, goril ve orangutanların araştırılması gerektiğini düşünüyordu ve bu görevi Jane Goodal?a verdi. Louis Leakey?e göre Tabiat Bilimleri eğitimi almamış bu genç kadın bu iş için uygundu. Leakey herşeyden önce gözlem yapacak kişinin bir kadın olmasını terdih ediyordu, bir kadın, erkek bir gözlemciye çok daha sabırlı ve dikkatli olacaktı. Biyoloji eğitimi almamış olması son derece olumlu bir özellikti, özel bir eğitim almadığından, ?görmesi gerektiğini düşündüğü şeyleri değil, sadece gördüklerini? tarif edecekti.
Şempanzeler arasında Yaşam
1960 yılı Temmuz ayında, Jane Godall Tanganyika Gölü civarında bugün Gombe ulusal Parkı olarak bilinen bölgede şempanzeleri gözlemlemeye ve doğal yaşama alanlarında vahşi hayvanlar üzerine yapılacak şimdiye kadar yapılmış en uzun soluklu alan araştırması başlar. Jane Goodall?ın sabrı ona şempanzeler hakkında çok önemli bulgular elde etmesini sağlayacaktır. Zaman içinde onlara kademeli olarak yaklaşmış ve sonrasında onlarla iç içe yaşamaya başlamış olan Jane bilim dünyasını sarsacak gözlemlerde bulunmuş ve sadece insan türünde olduğu düşünülen bilinç, duygusallık, toplumsal yaşamda bireylerin konumu, aralarındaki sosyal ilişkiler gibi süreçlerin bu hayvanlarda da mevcut olduğunu, insanlarla aralarında ?o kadar büyük bir fark olmadığını? ortaya atan çalışmalar yapmıştır. Jane?in çalışmaları primatologlardan(*) önce Psikolog ve psikiyatrislerin ilgisini çekmiştir. Jane ilk aşamada 3 yanlış bilinen olguyu ortaya koymuştur:
1/ Şempanzelerin vejetaryen olduğu düşünülse de, şempanzeler avlanırlar ve et yerler,
2/ şempanzeler çeşitli aletler kullanıyorlar,-böcekleri yiyebilmek için ince dalları çatal, kaşık gibi kullanıp karınca yuvalarını karıştırmak gibi- (o güne kadar alet kullanma becerisinin yalnızca insan türüne ait bir özellik olduğuna işaret edililirdi)
3/ Şempanzeler bazı aletler yapıyorlar,
Çalışmalarının yayınlanabilmesi ve bilimsel platformlarda kabul görebilmesi için Jane Goodall?ınCambridge Üniversitesi?nde ?etoloji? doktorası yapması gerekliyordu ve Jane bunu da yaptı.1965?te Jane doktorasını aldığında Lisans eğitimi almadan Doktora sahibi olan sekizinci öğrenciydi. Günümüzde Jane Goodall dünyadaki çeşitli üniversitenin vermiş olduğu 20?ye yakın ?Fahri Doktora? sahibidir.
Bu alışılagelmemiş kariyerin sahibi Jane Goodall sadece hayvan davranışları (etoloji), ve primatoloji(şempanze-goril-orangutan ve insanı davranışsal ve biyolojik olarak inceleyen bilim dalı)alanlarında değil, insan psikolojisi, davranışlarımızı etkileyen çevresel ve genetik faktörler konusunda yeni yaklaşımların geliştirilmesinde ve yeni sorular sorulabilmesinde öncü olmuştur.
Seni seviyoruz Jane
Kariyerine Doğal hayatı Koruma gönüllüsü olarak devam eden Goodall, günümüzde dünyanın en saygın kadın figürlerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Fahri Doktoralarının yanında Japon Kyoto Bilim ödülünden Benjamin Franklin Bilim madalyasına, Birleşik Krallık Kraliçesi ve Fransız hükümeti tarafından ?Şövalyelik ? ünvanlarına, Gandhi/King ?Şiddetsizlik? Ödülüne kadar Dünyanın en prestijli kurum ve kuruluşları tarafından onurlandırılmış Goodall 2002 yılından beri Birleşmiş Milletler Barış Elçisi aynı zamanda.
1977 yılında kurmuş olduğu ve kendi adını taşıyan Jane Goodall Enstitüsü geçtiğimiz günlerde 35. yaş gününü kutladı. Enstitünün temel amaçları arasında ?Bioçeşitliliğin? korunması, başta Afrika ülkeleri olmak üzere sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek ve gençlere çevre eğitimi vermek gibi faaliyetler bulunmaktadır.
Benim hala umudum var
Yaşama, canlılar alemine daha farklı gözle bakmamızı sağlayan, dünyayı ?daha yaşanabilir? bir hale getirmek için çalışan Jane Goodall ve JGI gönüllülerine insanlık adına sonsuz teşekkürler.
